MS Hastalığı Nedir, Nedenleri Nelerdir?

Multiple Skleroz Nedir?

Multiple Skleroz (MS) merkezi sinir sitemi olarak tanımlanan beyin ve omuriliği etkileyen nörolojik bir hastalıktır. Merkezi sinir sisteminin birden fazla bölgesinin, ayrı zaman dilimlerinde etkilendiği iltihabi hastalık olarak da tanımlanabilir. Bağışıklık sistemi ile vücudun diğer doku ve organları arasındaki iletişim, sinirler aracılığıyla sağlanır. Bu sinirlerin birçoğu miyelin adlı tabakayla çevrilidir. Miyelin tabakası sinirlerin, elektrik sinyallerinin hızla iletilmesini sağlayan bir tür kılıftır. Multiple Skleroz hastalığı varlığında kişinin bağışıklık sistemi, sinir tellerini çevreleyen miyelin dokusunu hasara uğratır ya da tamamen yok eder. Farklı bir deyişle, MS hastalığında kişinin kendi bağışıklık sistemi, kendi miyelin dokusunu yabancı madde sanarak, bu dokulara saldırır ve onları tahrip eder. Hasarlanmaya bağlı olarak, vücudun farklı yerlerinden gelen ve sinirler aracılığıyla beyin ve omuriliğe iletilmesi gereken elektriksel impulslarda kayıp, bozulma, kesinti, yavaşlama ya da tamamen kaybolma yaşanır. Bu sinirlerin taşıdığı verilerin, beyin ve omuriliğe sağlıklı bir şekilde iletilememesine bağlı olarak, merkezi sinir sistemi normal bir şekilde çalışamaz.

Miyelin kılıfının yok olduğu ya da hasar gördüğü bölgeler plak olarak tanımlanır. Plak miktarının fazla olması, sinir liflerinin hasar görmesine ya da kırılmasına yol açabilir. Sonuç olarak beyinden ilgili bölgeye, sinirlerde bulunan elektriksel uyarılar aracılığıyla gönderilen mesajlar iletilemez. Multiple Skleroz, genellikle ataklar hâlinde görülen kronik bir hastalıktır ve sıklığı, şiddeti, belirtileri, bulguları kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Öngörülemez bir hastalıktır ve MS belirtileri herhangi bir zamanda, düzensiz sırayla ortaya çıkabilir. Multiple Skleroz ne demek ve Multiple Skleroz nasıl bir hastalık soruları bu şekilde yanıtlanabilir.

Multiple Skleroz Atakları Nedir?

Multiple Skleroz, sinirleri kaplayan miyelin kılıfının tahribatıyla oluşan nörolojik bir hastalıktır ve ataklar ile seyreder. MS atağı, miyelin kılıfının hasarlanmasına bağlı olarak ortaya çıkan lezyonlardan kaynaklanan ve yeni nörolojik bulgulara neden olan bir durumdur. Farklı bir deyişle önceden var olan nörolojik bulguların artması ya da yeni bulguların ortaya çıkması ve bu durumun en az 24 saat boyunca sürmesi MS atağı olarak tanımlanır. 30 gün içinde ortaya çıkan tüm yakınmalar, aynı MS atağının devamı sayılır. MS atakları, saat, gün, hafta ya da ay boyunca sürebilir. MS atağı nedir ve MS atakları ne kadar sürer soruları bu şekilde cevaplanabilir.

Multiple Skleroz Tipleri Nelerdir?

Multiple Skleroz, çoğunlukla genç kişilerde ve kadınlarda görülen; bulaşıcı olmayan bir hastalıktır. Sıklıkla sorulan, Multiple Skleroz bulaşıcı mı sorusu bu şekilde cevaplanabilir. Çoğunlukla sosyo-ekonomik açıdan gelişmiş toplumlarda görülen MS, kentlerde yaşayan ve eğitim düzeyi yüksek kişilerde görülür. MS tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar, kişinin immün sisteminin direncini azaltarak, MS hastalarının üst solunum ve idrar yolu enfeksiyonu gibi rahatsızlıklara yakalanma olasılığını arttırır. Ancak ortalama yaşam süresi açısından sağlıklı kişilerle MS hastaları arasında anlamlı bir fark saptanamamıştır. Her kişide farklı klinik seyirde görülebilen Multiple Skleroz, kesinlikle mental bir rahatsızlık değildir. Multiple Skleroz tipleri şu şekilde sıralanabilir:

1. Atak ve Düzelmelerle Giden MS (RRMS): Atakların tamamen ya da kısmen düzeldiği MS tipinde, atakların sıklığı tahmin edilemez. Ancak ataklar arasında hastalık ilerlemez. Bazen 2 ila 3 yılda bir olan ataklar, bazı kişilerde yılda birden fazla kez görülebilir. Multiple Skleroz hastalarının %85’inde ataklar, bu alt tipte başlar.

2. Primer Progresif MS (PPMS): Multiple Skleroz hastalarının %10 ile %15’inde görülen Primer Progresif Multiple Skleroz, birincil ilerleyici MS olarak tanımlanabilir. Bu alt tipte hastalık, sinsi bir şekilde başlar ve yıllar içinde kötüleşir. Bu tipte Multiple Skleroz’un ilerleme hızı değişken olsa da çoğunlukla yavaş seyirlidir.

3. Sekonder Progresif MS (SPMS): İkincil ilerleyici MS olarak da tanımlanan bu alt tip, atak ve düzelmelerle ilerleyen tip ile başlayan ve tedavi edilmeyen MS hastaların %50’sinin, yaklaşık 10 yılın sonunda dönüştüğü MS alt türüdür. Atak sayısının azaldığı ancak ortaya çıkan belirtilerde kötüleşmenin gözlendiği ve iyileşmenin olmadığı dönemdir. Sekonder Progresif Multiple Skleroz, aynı zamanda kişinin engelliliğinin artışa geçtiği türdür.

4. Yenileyici İlerleyici MS (PRMS): Sinsi ve ilerleyici bir tür olan Progresif Relapsing Multiple Skleroz türünde hastalık, başlangıçtan itibaren ataklar hâlindedir ve sürekli ilerleyicidir.

Multiple Skleroz Belirtileri Nelerdir?

Multiple Skleroz belirtileri, hastalığının alt tipine göre farklılık gösterir. Çoğu hastada, hastalığın başladığı tip olan atak ve düzelmelerle giden MS (RRMS) türünde MS belirtileri, saatler ve günler içinde ortaya çıkar ve genellikle belirtilerin neden olduğu yakınmalar, kısmen ya da tamamen düzelir. Ancak bazı MS tiplerinde ataklardan sonra oluşan yakınmalar kalıcı olabilir. Multiple Skleroz bulguları, her hastada farklı olabilir ya da bulguların bir kısmı görülmeyebilir. Multiple Skleroz belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Yüz, kol ya da bacaklarda ağrı, uyuşma ve karıncalanma hissi,

• Çift görme, bulanık görme ya da görme kaybı,

• Kol ve bacaklarda güçsüzlük, yorgunluk, kuvvetsizlik,

• Uyuşma ve karıncalanma gibi duyusal kayıplar,

• Dengesizlik, yürüme güçlüğü ve hareket bozuklukları,

• Sık idrara çıkma, idrar kaçırma, idrar yaparken tutukluk,

• Kabızlık, gaita tutamama,

• Bellek, konsantrasyon ve dikkat problemleri,

• Baş ağrısı, işitme kaybı, demans benzeri kognitif yıkım,

• Duygu durum değişimleri.

Multiple Skleroz Nedenleri Nelerdir?

Hastalar arasında sıklıkla sorulan sorulardan biri de Multiple Skleroz neden olur şeklindedir. Multiple Skleroz nedenleri, henüz kesin olarak saptanamamış olsa da bu konuda araştırmalar tüm hızıyla devam etmektedir. Ancak kişinin yaşam tarzı ya da kendini korumaması gibi etkenler, MS nedenleri arasında yer almaz. Otoimmün bir hastalık olan MS, genetik faktörler, vücudun bağışıklık sisteminde var olan bozukluklar, geçirilen virüs etkenli enfeksiyonlar, çevresel faktörler ve coğrafi faktörlerin etkileriyle ortaya çıktığı düşünülen bir hastalıktır. Multiple Skleroz nedenleri olarak öne sürülen ve henüz kesin olarak ispatlanmayan etkenlerin bir kısmı şu şekilde sıralanabilir:

• Genetik Faktörler: Multiple Skleroz hastalığının oluşumunda etkin olduğu düşünülen etkenlerden biri, genetik faktörlerdir. MS hastalığı olan ebeveyne sahip kişilerin MS olma ihtimali, aynı toplum ve yaş grubu göz önünde bulundurulduğunda 7 ila 10 kat fazladır. Ancak genetik geçiş her zaman oluşmayabilir. Farklı bir deyişle, aynı gen havuzuna sahip tek yumurta ikizlerinden birinde Multiple Skleroz gelişse dâhi, diğer kardeşte MS’in görülme riskli %25’tir. Dolayısıyla Multiple Skleroz genetik mi sorusunun henüz kesinleşmiş bir yanıtı yoktur.

• Virüs Etkenli Enfeksiyonlar: Bu görüşe göre Herpes ve Varicella Zoster virüslerine bağlı enfeksiyon hastalığı geçirilmiş olması, kişinin ilerleyen dönemlerde Multiple Skleroz olma riskini arttırabilir. Ayrıca farklı teorilere göre, çocukluk ve ergenlik döneminde geçirilmiş bazı virüs etkenli enfeksiyonlar, ilerleyen yıllarda MS’in ortaya çıkma olasılığını arttırabilir.

• Bağışıklık Sisteminde Olan Bozukluklar: Multiple Skleroz, bazı kişilerde bağışıklık sisteminde olan ve henüz tespit edilememiş bozukluğa bağlı olarak bağışıklık sistemi hücrelerinin, beyin ve omurilikteki sinirlerin etrafında bulunan miyelin kılıfını tahrip etmesi ile ortaya çıkar.

• Çevresel Faktörler: Tarım ve böcek ilaçlarının yanı sıra, radyasyon, civa ve organik bazı çözücülere maruz kalmak, Multiple Skleroz hastalığının oluşmasında etken olduğu düşünülür.

• Etnik Köken: Ekvator bölgesindeki ülkelere göre Kanada ve Kuzey Avrupa’da MS daha sık görülür. Asya, Afrika ve Amerikan yerlilerinde hastalığın görülme sıklığı çok daha azdır. Farklı bir deyişle hastalığın görülme sıklığı ekvatordan uzaklaştıkça artmakta ve beyaz ırktan olan kişilerde daha sık görülmektedir.

Multiple Skleroz Tanısı Nasıl Koyulur?

MS tanısı, diğer hastalıkların klinik ve diğer inceleme yöntemleri ile elenmesi ile koyulur. Farklı bir deyişle Multiple Skleroz hastalığında, miyelin hasarına bağlı olarak belirti ve bulgular ortaya çıksa da bazıları çok sık bazıları da çok seyrek oluşabilir. Bu yüzden bazı vakalarda Multiple Skleroz tanısı, klinik bulgu, laboratuvar testleri ve radyolojik görüntüleme yöntemleri ile çok kolay koyulabilirken bazı vakalarda tanı koymak çok daha güçtür. Bu tip vakalarda tanı için klinik ve radyolojik açıdan hastanın takip edilmesi gerekir. Multiple Skleroz tanısının kesin bir şekilde koyulabilmesi için 1965 yılında Schumacher Paneli ile tanı kriterleri oluşturulmuş, ilerleyen yıllarda pek çok kez revize edilmiş ve 2001 yılında McDonald kriterleri geliştirilmiştir. Bu kriterlerin en güncel olanı 2017 McDonald kriterleridir. 2017 McDonald kriterleri ışığında hekim, hastanın öyküsünü ayrıntılı olarak dinledikten sonra nörolojik muayenesini yapar. Laboratuvar testleri ve radyolojik görüntülemeler sonucunda, hastanın özellikleri bu kriterleri karşılıyorsa hastaya Multiple Skleroz tanısı koyulur ve tedavisi düzenlenir.

Multiple Skleroz Tanısında Hangi Tetkikler Uygulanır?

Multiple Skleroz tanı kriterleri ışığında MS tanısı, yalnızca klinik değerlendirme ile konulabilse de tanı, tetkikler ile desteklenmelidir. MS tanısında yapılan tetkikler şu şekilde sıralanabilir:

• Temel Testler: Kan tetkikleri, manyetik rezonans görüntüleme (MR), beyin omurilik sıvısı (BOS) analizi.

• İkincil Testler: Görsel ve somatosensoriyel açıdan yapılan uyarılmış potansiyeller, optik koherens tomografi ve nörokognitif testler.

• Diğer Testler: Ürodinami, biyopsi, anjiyografi, elektrofizyoloji (sinir iletimleri ve EMG) akciğer grafisi, Schirmer testi, tükürük bezi sintigrafisi, SPECT, Kveim testi, Gallium scan vb.

Multiple Skleroz Tedavisi Nasıl Yapılır?

MS tedavisi, atakların sayısını ve etkilerini azaltmaya yöneliktir. Farklı bir deyişe MS tedavisinde de atakların süresinin ve yıkıcı etkisinin azaltılması hedeflenir. Multiple Skleroz atak tedavisi, atak sırasında 3 ila 10 gün süreyle metilprednizolon adlı steroid ya da farklı bir deyişle damardan verilen kortizonla yapılır. Gerekli duyulduğunda kortizon tedavisi oral yolla devam ettirilir. Kortizon tedavisi süresince diyetten, tuz ve karbonhidrat çıkarılmalıdır. Bu süre zarfında hastanın istirahat etmesi gerekir. Kişinin bağışıklık sistemindeki düzensizliğin onarılması ve atak sayısının seyrekleştirilmesi için kullanılan farklı ilaçlı tedavi yöntemleri de bulunur. Multiple Skleroz tedavisi için en uygun seçenek, hastanın durumuna göre belirlenir.

Multiple Skleroz Hastalığıyla Yaşamak

MS hastaları, yaşamlarını kolaylaştıracak bir takım önlemler alabilir. Bunların başında denge ve kuvvet problemlerinin giderilmesi için yapılan fizik tedavi uygulamaları gelir. Bu uygulamalar sayesinde MS hastaları, günlük aktivitelerini daha rahat bir şekilde yapabilir. Multiple Skleroz hastalarının alabileceği önlemlerden bir diğeri de sıcaktan sakınmaktır. Sıcak hava, ateş, sıcak banyo, güneşlenmek, sıcak ve nemli yerlerde bulunmak hastaların şikayetlerinde artışa neden olduğundan bu gibi eylemlerden uzak durulmalıdır. Sağlıklı ve dengeli beslenmenin yanı sıra şeker, tuz ve yağ tüketiminin azaltılması alınabilecek önlemler arasında yer alır. Sigara kullanımı Multiple Skleroz hastalığının seyrini olumsuz yönde etkilediğinden MS hastalarının, sigarayı bir an önce bırakması önerilir. Egzersiz yapmak, düzenli uyumak, MS hastalarının duygu durumlarının iyileşmesine ve kendilerini daha iyi hissetmesine yardımcı olabilir. Ancak egzersiz yapmadan önce mutlaka hekime danışılmalıdır.

Multiple Skleroz İçin Hangi Doktora Gidilir?

Kişide hareket problemleri başta olmak üzere, denge bozukluğu, konuşma ve görme problemi gibi pek çok farklı rahatsızlığa neden olan MS hastalığı, nörolojik bir rahatsızlıktır. MS hastaları ve hasta yakınları zaman zaman hangi bölüme gitmeleri gerektiği konusunda tereddüt yaşar ve sıklıkla, “Multiple Skleroz (MS) için hangi doktora gidilir? ya da “Multiple Skleroz hastalığına hangi bölüm bakar?” gibi sorular sorar. Multiple Skleroz, nöroloji bölümü doktorları tarafından tanısı koyulan, tedavisi ve takibi yapılan bir hastalıktır.

Eğer siz de Multiple Skleroz hastalığının belirtilerinden birkaçının kendinizde olduğunu düşünüyorsanız, bir nöroloji uzmanına başvurarak gerekli kontrollerinizi yaptırmayı ihmal etmeyin.