Uyku Apnesi Nedir, Kendiliğinden Geçer mi?

Uyku Apnesi Nedir?

Uyku apnesi, uyku sırasında anormal solunum ile karakterize bir uyku bozukluğudur. Uyku apnesi olan bireyin nefesi, uyku sırasında aniden kesilir ve bir süre sonra kendiliğinden devam eder. Bu geçici solunum kesilmesi, uyku kalitesinin düşmesine yol açar. Ancak daha önemlisi vücut, bu süre boyunca oksijenlenemez ve bu da potansiyel olarak ciddi sağlık sorunlarına yol açar.

En yaygın uyku bozukluklarından biri olan uyku apnesi, her yaştan kişide görülebilir. Bebeklerde ve çocuklarda da görülebilen rahatsızlık, özellikle 50 yaş üzerindeki bireylerde ve kilolu insanlarda daha yaygındır. Obez kişilerin %20’sinden fazlasında uyku apnesi olduğu düşünülür. Kadınlara kıyasla erkeklerde daha sık görülür. Kadın nüfusunun yaklaşık %2’sinde erkek nüfusunun ise yaklaşık %4’ünde uyku apnesi hastalığı bulunduğu düşünülür. Ancak menopoz döneminden sonra uyku apnesi görülme sıklığı artar.

Tedavi edilmeyen vakalarda uyku apnesi olan kişinin solunumu gece boyunca defalarca, ciddi vakalarda ise yüzlerce kez durabilir. Bu tip vakalarda uyku apnesi, hipertansiyon başta olmak üzere felç, kalp yetmezliği, diyabet, kardiyomiyopati (Kabin kas dokusunun büyümesi) ve kalp krizi gibi sağlık sorunlarına yol açabilir.

Uyku Apnesi Türleri Nelerdir?

Uyku apnesinin 3 farklı türü bulunur. Bu türler, uyku apnesine yol açan etkenlere bağlı olarak farklılık gösterir

• Obstrüktif Uyku Apnesi: En sık görülen uyku apnesi türü olan obstrüktif uyku apnesi, tıkayıcı uyku apnesi adıyla da bilinir. Obstrüktif uyku apnesi, boğazın arkasında bulunan yumuşak dokunun uyku sırasında yumuşamasına bağlı olarak oluşur. Farklı bir anlatımla uyku sırasında bu bölgedeki kasların gevşemesi sonucunda solunum yolu, kısmen ya da tamamen tıkanır. Obstrüktif uyku apnesine bağlı olarak solunumun kesintiye uğraması durumunda diyafram ve göğüs kasları, hava yolunu açmak için normalden fazla çalışır. Ayrıca tüm vücuda ve özellikle hayati organlara giden oksijen akışı azalabilir. Anormal kalp ritmine de yol açabilen bu durumda beyin, solunumun kesildiğini fark ederek kişinin uyanmasını sağlar. Bu uyanıklık düzeyi o kadar kısadır ki kişi, bu dönemi hatırlamaz. Bu durum kişinin dinlendirici uyku evrelerine ulaşmasına engel olur. Solunumun kesilmesine bağlı olarak uykudan uyanma hali gece boyunca her saat ,5 ila 30 kez (şiddetli vakalarda daha fazla) meydana gelebilir.

• Santral (Merkezi) Uyku Apnesi: Uyku apnesinin bir diğer türü olan merkezi uyku apnesi tipinde kişinin hava yolu tıkanmaz. Bu durum beyinde solunum merkezi olarak adlandırılan kısımda oluşan problemlere bağlı olarak meydana gelir. Farklı bir deyişle beyin, solunumu bir süre ile kontrol etmeyi bırakır. Merkezi sinir sisteminin işlevi ile bağlantılı olan merkezi uyku apnesi varlığında kişi, nefes darlığı şikayeti ile uyanabilir. Uykuya dalmakta ya da uyanmakta zorluk çekilebilir. Merkezi uyku apnesi en sık Amyotrofik Lateral Skleroz (ALS) gibi nöromüsküler hastalığı olan kişilerde, felç geçirmiş bireylerde, kalp yetmezliği veya diğer kalp, böbrek, akciğer hastalığı olan kişilerde görülür.

• Kompleks Uyku Apnesi Sendromu (Mikst Uyku Apnesi): Mikst uyku apnesi sendromunda hem obstrüktif hem de merkezi uyku apnesi kombine şekilde görülür.

Uyku Apnesi Belirtileri Nelerdir?

Uyku apnesi belirtileri, rahatsızlığın türüne göre farklılık gösterir. Bu nedenle belirtileri ayrı incelemek gerekebilir.

Obstrüktif Uyku Apnesi Belirtileri Nelerdir?

Tıkayıcı uyku apnesi belirtileri, nadiren kişinin kendisi tarafından fark edilir. Ancak kişinin birlikte uyuduğu partneri, kişiyi bu durumdan haberdar edebilir. Özellikle yalnız yaşayan kişiler, uyku sırasında solunumlarının durduğunu fark etmeyebilirler. Bu nedenle aşağıda yer alan uyku apnesi belirtileri hakkında bilgi sahibi olmak önemlidir:

• Yüksek sesle horlama,

• Gün boyu hissedilen yorgunluk veya uyku hali,

• Uyurken huzursuzluk veya düzenli gece uyanmaları,

• Uykuda kalma zorluğu,

• Sabahları ağız kuruluğu ya da boğaz ağrısı,

• Nefes nefese kaldıktan sonra aniden uyanmak,

• Konsantrasyon sorunları, unutkanlık, huysuzluk veya sinirlilik hali,

• Depresyon ve/veya anksiyete,

• Gece sürekli tuvalete çıkma ihtiyacı,

• Gece terlemeleri,

• Cinsel işlev bozukluğu,

• Baş ağrısı.

Santral Uyku Apnesi Belirtileri Nelerdir?

Merkezi uyku apnesi belirtileri kişinin kendisi tarafından fark edilebilir. Çoğu kişi, gece uykudan sıklıkla uyandığından yakınır. Bu esnada boğuluyormuş gibi hissettiklerinden ve nefes nefese kaldıklarından şikayet ederler. Santral uyku apnesi belirtileri çocuklarda belirgin olmayabilir. Ancak şu belirtilerin görülmesi durumunda sağlık kontrollerinin yapılması önerilir:

• Tembellik olarak algılanabilen uyuşukluk hali,

• Kötü okul performansı,

• Öğrenme ve davranış problemleri,

• Yutma güçlüğü,

• Gündüz uykusuzluk hissetmek,

• Ruh halinde değişiklik,

• Konsantrasyon güçlüğü.

• Geceleri aşırı terlemek,

• Yatak ıslatma,

• Nefes alırken göğüs kafesinin içe doğru hareketi,

• Sıra dışı uyku pozisyonları,

• Gündüz ağızdan solumak.

Uyku Apnesinin Nedenleri Nelerdir?

Obstrüktif uyku apnesine ve merkezi uyku apnesine yol açan etkenler birbirinden farklıdır. Bu nedenle uyku apnesi nedenleri iki ayrı başlık altında incelenir:

Obstrüktif Uyku Apnesi Nedenleri Nelerdir?

Tıkayıcı uyku apnesi, kişinin hava yollarının uyku sırasında tıkanmasına bağlı olarak oluşur. Obstrüktif uyku apnesi nedenleri ve risk faktörleri şu şekilde sıralanabilir:

• Obezite: Aşırı kilo, obstrüktif uyku apnesinin önemli bir nedenidir. Obezite, hava yolunun anatomik olarak daralmasına neden olur. Yapılan araştırmalar, kiloda %10’luk bir artışın, kişide tıkayıcı uyku apnesi görülme ihtimalini 6 kat artırdığını gösterir.

• Aile Öyküsü: Obstrüktif uyku apnesinin aile bireylerinde bulunması, kişide de aynı problemin görülme olasılığını artırır.

• Alkol ve Sigara Kullanımı: Alkol, boğazdaki dokuların daha kolay gevşemesine yol açar. Sigara ise bu dokularda şişliğe neden olarak obstrüktif uyku apnesi riskini artırır.

• Sırt Üstü Uyumak: Bu pozisyonda uyumak, boğaz bölgesindeki dokunun hava yollarına doğru sarkmasına ve dolayısıyla obstrüktif uyku apnesine yol açabilir.

• Burun Tıkanıklığı: Burun tıkanıklığı nedeniyle burundan nefes alma yeteneği azalan kişilerin obstrüktif uyku apnesi yaşama olasılığı daha yüksektir.

• Hormonal Anomaliler: Hipotiroidi ve akromegali gibi bazı rahatsızlıklar, hava yolu etrafındaki dokuların şişmesine neden olarak ve/veya kişinin obezite riskine katkıda bulunarak obstrüktif uyku apnesi riskini artırabilir.

Merkezi Uyku Apnesi Nedenleri Nelerdir?

Merkezi uyku apnesinde solunum, obstrüktif uyku apnesinden farklı olarak sekteye uğrar. Santral uyku apnesinde sorun, nefes almada aksamaya neden olan bir tıkanıklık yerine, beynin solunumdan sorumlu kaslarla iletişimi aksadığında ortaya çıkar. Özellikle beyin sapı vücuttaki karbondioksit seviyelerini yeterince algılayamaz, bu da kişinin olması gerekenden daha yavaş ve sığ bir nefes almasına neden olur. Merkezi uyku apnesi, tipik olarak alta yatan farklı bir sağlık sorunu ile bağlantılıdır. Örneğin felç, ensefalit (beyin iltihabı) veya nadir durumlarda beyin tümörü, beyin sapına zarar verebilir. Özellikle kalp yetmezliği, santral uyku apnesi için risk kabul edilir. Orta yaşlı olmak ve erkek cinsiyeti de merkezi uyku apnesi için risk faktörleri arasında yer alır.

Uyku Apnesi Kendiliğinden Geçer mi?

Uyku apnesi kendiliğinden geçmez. Ancak hafif şiddetli vakalarda sigara ve alkol kullanımını bırakmak ve kilo kontrolüne dikkat etmek fayda sağlayabilir. Şiddetli vakalarda ise hava yolunu açık tutmaya yarayan cihazlar ve cerrahi girişimler önerilebilir.

Uyku Apnesi için Hangi Doktora Gidilmeli?

Uyku apnesi, bir tür uyku bozukluğudur ve uyku apnesi için nöroloji doktorlarına gitmek gerekir. Özellikle horlama sesi kişinin kendisini ya da birlikte uyuduğu kişiyi rahatsız ediyorsa, nefes nefese uyanma gibi bir yakınma varsa, kişinin partneri, kişinin solunumunun kesintiye uğradığını belirtiyorsa ve gün içinde uyku hali varsa mutlaka bir nöroloji doktoruna muayene olunmalıdır.

Uyku Apnesi Tedavisi Nasıl Yapılır?

Nöroloji doktorunun kişiye uyku apnesi tanısı koymasının ardından tedavi düzenlenir. Uyku apnesi tedavisi, uyku apnesinin şiddetine göre farklı şekillerde yapılabilir. Hafif şiddetli vakalarda hekim, yalnızca yaşam tarzı değişimleri yapılmasını önerebilir. Kilo kontrolün sağlanması ve sigara kullanımının bırakılması bu önerilerin bir kısmına örnek olarak verilebilir. Orta ve şiddetli uyku apnesi vakalarında ise CPAP cihazı kullanımı önerilebilir. Ameliyatsız uyku apnesi tedavisi olarak da bilinen bu yöntemde uyku sırasında kişiye pozitif hava basıncı uygulayan CPAP makinesi, maske aracılığıyla kişinin solunum yollarına hava göndererek solunum yolunun kapanmasını önler. Bunun haricinde mandibular ilerletme cihazı (MAD) gibi farklı makineler de önerilebilir. Anatomik özelliklerden kaynaklanan uyku apnesi vakalarında cerrahi yöntemlerle uyku apnesi tedavi edilebilir.

Uyku Apnesi Zararları Nelerdir?

Uyku apnesi zararları olarak tanımlanabilen komplikasyonların bir kısmı şu şekilde sıralanabilir:

• Gün içinde yorgun ve halsiz hissetmek,

• Yüksek tansiyon ve kalp sorunları,

• Felç, atriyal fibrilasyon ve kalp krizi,

• Tip-2 diyabet,

• Yüksek kolesterol, yüksek kan şekeri düzeyi,

• Gerekli olduğunda ilaç ve/veya anestezi kullanımında problem olasılığı,

• Karaciğer problemleri,

• Fiziksel, zihinsel ve duygusal problemler.

Eğer sizde ya da bir yakınınızda uyku apnesi olduğunu düşünüyorsanız bir nöroloji doktoruna muayene olmayı ihmal etmeyin.